DİVAN ŞİİRİNİ ÖLÇÜSÜ: ARUZ

    Dil konusunda Arapça ve Farsça’nın etkisinde kalan divan edebiyatının ölçüsü aruz Arap edebiyatından alınmıştır.Divan edebiyatında ölçü anlamında “vezin” sözcüğü kullanılır.

          Aruz vezni ve kalıpları:Aruz mısra denilen dizelerdeki hecelerin açık ve kapalılığına dayanır.

Türkçe sözcüklerde iki yür açıkhece vardır:

1.     Yalnız bir ünlü olan heceler (o, a/kın, e/kin)

2.     bir ünsüz ve bir ünlüden oluşan heceler (su/lu, sa/rı)

        Kapalı hecelerse Türkçe sözcüklerde dört türdedir:

1.     Bir ünlü ve bir ünsüzle oluşan heceler (an, iç/me)

2.     Bir ünsüz, bir ünlü ve bir ünsüzle oluşan heceler (kal, es/mer)

3.     Bir ünlü ve yanyana iki ünsüzden oluşan heceler (ark, ört)

4.     Bir ünsüz bir ünlü ve yan yana iki ünsüzle oluşan heceler (kalk, tart)

        Mısra sonlarındaki heceler açık da olsa kapalı sayılır.

       Arapça ve Farsça sözcüklerde uzun ünlüler tek başlarına ya da hece sonunda da olsalar o hece kapalı sayılır.

      Kısa heceler genellikle nokta, uzun heceler çizgi ile gösterilir.

      Aruz vezninde hece ölçüsündeki duraklar yoktur.Mısralardaki hece sayıları eşit olmayabilir.Mısralardaki sözcükler seçilen kalıba tam uydurulmadığında kimi düzeltmeler yapılır.Düzeltmelerin en önemlileri, mısralardaki sözcüklerin sonundaki ünsüzün bir sonraki sözcüğün ünlüsüne bağlanmasıyla hecenin açılması (vasl/ulama), açık heceyi uzatarak okuma (imale/uzatma), uzun heceyi kısa okuma (zihaf/kısma) olarak sıralanabilir.Bu tür düzeltmeler kusur sayılır.